Çocuk Cerrahisinin Uzmanlık Alanları
Çocuklarımızın hastalıklarında hızlı müdahale kadar doğru branşa gitmek de çok önemli. Çocuk Cerrahisi doktoru Op.Dr. Mustafa Okumuş ile ebeveynler tarafından sıkça karıştırılan kendi branşı ile Çocuk Hastalıklarının uzmanlıkları üzerine konuştuk.
Soru: Mustafa Bey çocuk hastalıkları bölümüyle çocuk cerrahisi bölümü arasındaki farklar nelerdir?
Op.Dr. Mustafa Okumuş: Çocuk hastalıkları genellikle dahili hastalıklarla ilgilenir. Cerrahlar işin ameliyat yönüyle ilgilenirler. Çocukların ameliyat gerektiren hastalıklarını tedavi ediyoruz.
Soru: Siz bir bebeğin daha anne karnındayken doğumsal anomalilerini inceleyerek o yolculuğa dahil oluyorsunuz. Peki kaç yaşına kadar çocuk cerrahisi olarak hizmet veriyorsunuz?
Op.Dr. Mustafa Okumuş: Bir bebeğin prenatal dönemi yani anne karnındaki dönemini kadın doğumcular rutin olarak izler. Ultrason ile yapılan gözlemlerde herhangi bir problem görülürse çocuk cerrahları dahil olur. 16-18 yaşına kadar yani ergenliğe kadar da tedavilerini ve ameliyatlarını gerçekleştiriyoruz.
Soru: Ne gibi problemlerden bahsediyoruz burada?
Op.Dr. Mustafa Okumuş: Böbreklerdeki genişlemeler, gastrointestinal sistemindeki yani mide ve bağırsaklardaki tıkanıklıklar genişlemeler, kalp problemleri, yemek borusu ile ilgili problemler ve akciğerle ilgili problemlere anne karnındayken tanı konulabilir.
Soru: Burada kadın doğumculara çok iş düşüyor. Doğru tespitler ve yönlendirmeler yapmaları lazım.
Op.Dr. Mustafa Okumuş: Evet kesinlikle. Hatta öyle ki bazı tümörler anne karnındayken bile görülebilir. Sakrokoksigeal teratom gibi. Buna ek olarak bazı böbrek hastalıkları da bu noktada fark edilir. Bizler müdahaleyi gerekli olduğu durumlarda bebek anne karnındayken de geçekleştirebiliriz. Ameliyattan sonra hamilelik devam eder.
Soru: Peki bebeklerin aşıları sizin alanınız mıdır çocuk sağlığı ve hastalıkları branşının mı?
Op.Dr. Mustafa Okumuş: Çocuk Sağlığı ve Hastalığı branşı ilgilenir aşılarla. Mesela çocuk felciyle çocuk nörolojisi ve çocuk ortopedisi ilgilenir.
Soru: Erkek çocuklarında doğumsal şekil bozukluklarından bahsedecek olursak hipospadias nedir, nasıl tedavi edilir?
Op.Dr. Mustafa Okumuş: Erkek çocuklarında hipospadias halk arasında peygamber sünneti diye de bilinir. Adı iyiymiş gibi görünüyor ama değildir. Bir gelişim kusurudur.Özellikle alt kısmında sünnet derisinin azlığıyla karakterizedir. İdrar kanalının ucu yani idrarın yapıldığı yer çocuğun penisinin altında, dibinde ya da testislerinin yanında olabilir. Bu hastalığı yerine göre isimlendiriyoruz. Penisin tam dibindeyse penoskrotal hipospadias diyoruz, penis shaftında ise penil diyoruz. Bu vakalarda genelde penis eğriliği vardır ve ereksiyon sırasında penisleri aşağıya doğru eğri durur. Bunlar düzeltilmesi gerekilen durumlardır. Genellikle bu vakaları 6 ile 18 ay arasında ameliyat ediyoruz. Bazen de bu ameliyatlar sırasında sünnet derisini kullanıyoruz. 1 yaş civarında penis çok küçükse ameliyat için 2 ya da 3yaşına kadar bekliyoruz.
Soru: Hipospadias, vejetaryen beslenen kadınların bebeklerinde daha sık görülür diye bir inanış var. Doğru mudur? Annenin beslenmesi bu hastalığa sebep olur mu?
Op.Dr. Mustafa Okumuş: Annenin beslenmesi ile hipospadiasın şu ana kadar kanıtlanmış bir ilgisi yok ama bu iddiayı savunan bir makale mevcut. Genetik geçiş kanıtlanmamış olsa da ailesinde hipospadias olan çocuklarda görülme oranı biraz daha fazladır. Her hipospadias olan ailenin çocuğun da bu hastalık %100 olur demiyoruz ama görülme sıklığı fazladır. Ama ortaya konmuş kromozom, gen tespiti yok. Bir de çevresel faktörlerde etkili, özellikle endüstriyel kimyasallar. Özetle multifaktöryel bir hastalıktır.
Soru: Hidrosel için de %100 şu sebeplerden dolayı olur diyebilir misiniz?
Op.Dr. Mustafa Okumuş: Hidrosel skrotum içinde testislerin çevresinde su olmasına denir. Doğumdan sonra fark edilir. Aslında hidrosel veya kasık fıtığı, kordon kisti bütün bunlar birbirine yakın şeylerdir. Bebek anne karnındayken yumurtaları da kendi karnındadır. Hamileliğin 7.ayında bir göç başlar, yumurtalar karnın içinden torbalara doğru inerler. Her iki tarafta birer kanaldan geçen yumurtalar torbalara iner. O geçtikleri kanal da arkalarından kapanır. Bu işlem 9.ay bitmeden tamamlanır. Çocuk doğduğunda her şey bitmiş olur ama bazen bu işlem tamamlanmaz.
Soru: Bu vakalara inmemiş testis mi diyoruz?
Op.Dr. Mustafa Okumuş: İnmemiş testis de olabilir bunların arasında. Bazen o kapanma işlemi, testis indikten sonra bitmez. Açıklık kalır orada. Açıklık çok genişse bağırsaklar da aşağıya iner. Buna fıtık diyoruz, kasık fıtığı, inguinal herni. Kasık fıtığının tedavisi ameliyat bizim için elektif acildir. Yani şartlar uygunsa bir an önce ameliyatını yaparız, beklemeyiz. Çocuk 1 günlük de olabilir, 5 günlük de, 3 aylık ya da 1 yaşında da olabilir. Bütün dünyada da elektif acil ameliyattır. Ama bazen de o kanal dar olur, sadece karnın içinde bağırsakların çevresinde suyun geçişine izin verir, yumurtanın çevresine inen su şişliğe sebep olur, ona da hidrosel denir. Balon gibi olur testisler. Genellikle hidroselleri 1-1buçuk yaşına bazen 2 yaşına kadar bekleriz. Bu vakaların çoğu kaybolur. Hem su kaybolur hem kanal kapanır, kendiliğinden iyileşme oranı %90, %95 civarındadır. Bu sebeple erken dönemde ameliyat yapmayız. Nadiren, çok aşırı büyük hale geldiyse hidrosel bu çocukları rahatsız edebilir, bu durumda erken davranılabilir. Gün içinde hidrosel çok şekil değiştiriyorsa yani bir bakıyorsunuz şişmiş, bir bakıyorsunuz akşamleyin kaybolmuş. Yani bu batın içiyle de bağlantılı olduğunu gösterir, üstelik bağlantının da geniş olduğunu gösterir, bu vakalarda kanalların kapanma ihtimali zayıftır. Onları da erken dönemde ameliyat ediyoruz ama onun dışında hidroseli kolay kolay ameliyat etmez, bekleriz 1buçuk- 2 yaşına kadar.
Soru: Peki inmemiş testis de tedavi süreci nasıl işliyor?
Op.Dr. Mustafa Okumuş: İnmemiş testislerin ameliyat yaşları ortalama 6ayla 1 yaş civarıdır. Genellikle 1 yaşı bekleriz. 10 sene öncesine kadar 2 yaşa kadar bekliyorduk ama artık biliyoruz ki aşağı hiç inmeyen yumurtalar yukarıda ne kadar vakit geçirirse o kadar bozuluyorlar. Yani fonksiyonlarını kaybediyorlar o yüzden 1 yaş civarında ameliyatla indiriyoruz.
Soru: Çocuklarda alt ıslatma problemi yani bir çocuk bezden çıktıktan sonra uykusunda kaç yaşına kadar altına kaçırıyorsa bu bir problemdir?
Op.Dr. Mustafa Okumuş: Aslında gece alt ıslatmalarını hastalık olarak kabul etmiyoruz. Gece idrar tutma alışkanlığının geç kazanılması diye düşünüyoruz. Bu çocuklarda herhangi bir patoloji bulamazsınız, yani sorun yoktur. Ailesel geçişleri, anne ve babanın geçmişinde alt ıslatma olmuşsa çocukta da olma ihtimali yüksektir. Ebeveynlerde birinde varsa çocukların %40’ında, ikisinde birden varsa %80’inde alt ıslatma problemi ortaya çıkar. 5 yaşına kadar bunu normal karşılarız, 5 yaş bitmeden de bir tedaviye başlamayız.
Soru: Peki çocuk 5 yaşından sonra da alt ıslatmaya devam ederse nasıl bir tedavi uyguluyorsunuz?
Op.Dr. Mustafa Okumuş: Genellikle ilk olarak davranış tedavisi ile başlarız ilaç tedavisi vermeden.
Soru: Psikolojik bir tedavi midir bu?
Op.Dr. Mustafa Okumuş: Davranış tedavisi şöyle olur; sıvı kısıtlaması ilk yaptığımız şeydir. Yattıktan 1 saat sonra da tuvalete kaldırılmasını da tavsiye ederiz. Bu yöntemlerle fayda görmezsek ilaç tedavisine başlarız. Bir de enürezis alarmları dediğimiz bir sistem var. Alarmlarda da etkili tedavi yöntemleridir. Bu bir elektrikli alettir, pille çalışan. Alarmın bir ucu çamaşırda, diğer ses çıkaran kısmı omuzda çamaşıra takılıdır. Çocuk çiş yapınca çamaşır ıslanır, devre tamamlanır, ötmeye başlar, çocuk uyanır. Ama bir süre sonra çocuk çiş yapmadan uyanmaya başlar, şartlı refleks.
Soru: Kistik fibrozisten bahseder misiniz biraz?
Op.Dr. Mustafa Okumuş: Ailede kistik fibrozis varsa çocuklarında da kistik fibrozis olma ihtimali çok yüksektir. Bu hastalık bazı salgı bezlerinin çok yoğun salgılanmasına neden olur. Bunun sonucunda kabızlık, akciğer enfeksiyonları ve bunun gibi birçok sorun ortaya çıkar.
Soru: En sık rastladığınız ameliyat gerektiren çocuk hastalığı nedir?
Op.Dr. Mustafa Okumuş: Kasık fıtıklarıdır. Ameliyatlar günübirlik bazda yapılan ameliyatlar. Başka bir problemi yoksa, çocuk sabah gelir ameliyatını olur, iki üç saat sonra beslenir ve evine gider. Gece kalmasına gerek yoktur. Ameliyatın riski sıfıra yakındır. İkinci sık karşılaştığımız hastalık apandisittir.
Soru: Çocuklarda apandisitin nedenleri nelerdir?
Op.Dr. Mustafa Okumuş: Apandisitin çocuklarda olmasının en büyük nedenlerinden biri; geçirilen herhangi bir enfeksiyon olabilir. Bağırsağın etrafındaki bezeler şişer, apendiks denen kör bağırsağın boynu vardır, o kısmı tıkar, orayı bir kaka parçası da tıkayabilir, yediğiniz üzümün çekirdeği de. Apandisit denen organın boynunu tıkayan her şey apandisite neden olabilir.
Soru: Çocuklarda ideal sünnet yaşı nedir?
Op.Dr. Mustafa Okumuş: İdeal sünnet yaşı diye bir yaş yok aslında. Sünnetin şekli konusunda bazı şeyler var. Sünnet ya çocuğu uyutarak yapılır ya da lokalle de. Lokalle yapılan sünnetlerde çocuklar etkileniyorlar, çünkü canları yanıyor. Bu nedenle psikiyatrisiler fallik dönem dediğimiz erkek olduklarını öğrendikleri dönemde 3-6 yaş arasında lokal sünneti yapmamızı önermezler. Kimi cerrahlar alt limiti 3 değil, 2 yaş olarak belirlerler. Yani çocuk ya hiç hatırlamasın sünnetini ya da aklı erdiğinde yapılsın. Genel anestezi artık çok daha güvenli. Kaldı ki anesteziye reaksiyon gösterecek bünye aynı reaksiyonu lokal anestezide de gösterir. Risk anlamında bir farkları yok. Anestezik maddeye karşı reaksiyonlar 100binde 1 gelişebilir, oran oldukça düşük.
Soru: Ebeveynlerin en çok endişelendiği konulardan biri de kabızlık.
Op.Dr. Mustafa Okumuş: Ebeveynlerin bize gelmesinin en sık nedenlerinden biridir kabızlık. Tanımını yapmak bile güçtür. Bir çocuk haftada 2 defa kaka yapıyordur ama rahattır, iyi besleniyordur buna kabız mı diyelim? Yoksa her gün yapıyor ama sert yapıyor, çocuk bağıra çağıra yapıyor buna mı diyelim? Bunun normali söylemek biraz güç. Özellikle anne sütüyle beslenen bebekler genellikle ayaklarını karnına çekerek ağlar, 4-5 günde bir zor kaka yapar ama yumuşak kaka yapıyordur, bu kabızlık değildir. Bazen anne sütüyle beslenen bebeklerde bu süre 1hafta, 10 güne bazen 15 güne uzayabilir. Biz bebekler her gün kaka yapsın diye beklemeyiz açık söylemek gerekirse. Mineral yağ kullanımı sıklıkla önerdiğimiz bir yötemdirl. Çocuk iyi besleniyorsa, kaka yaptığında da yumuşak kaka yapıyorsa, annesini emdiğinde de gayet güzel emiyorsa kusmuyorsa, ileri derecede bir karın şişliği yoksa, kaç günde bir yaptığının çok fazla bir önemi yok.
Soru: Peki annenin beslendiği şeyler çocuğu kabız ediyor olabilir mi?
Op.Dr. Mustafa Okumuş: Annenin beslendiği şeyler çocukla ilgili gaz sıkıntısına neden olabilir. Kabızlıkla bağlantılı değildir.
Soru: Reflülerde, mideleriyle ilgili problemlerde siz nasıl operasyonlar yapıyorsunuz?
Op.Dr. Mustafa Okumuş: Yeni doğanlarda ya da bebeklerde reflü biraz fizyolojiktir yani bebeklerin veya çocukların yemek borusuyla mideleri arasındaki bağlantı tam olgunlaşmamıştır. Orada bir kapak mekanizması vardır yediğimiz mideye indikten sonra geri gelmesine engeller ama o mekanizma çocuklarda tam olgunlaşmamıştır. Genellikle normale dönmesi 1 yaşı, zaman zaman 18 ayı bulabilir. Çocuğun kilo almasını bozmuyorsa, iyi besleniyorsa, çok kusması da yoksa bir şey yapmaya gerek yoktur. Tedavi için pozisyonları anlatırız, yatak 30 derece eğimli olsun, başı yüksekte kalsın çok hareket ettirme, az az sık sık besle gibi bilgileri paylaşırız. Bunlarla tedaviye cevap vermezse ilaç tedavisi ekleriz. Buna rağmen çocuk hala kusuyorsa, kilo alamıyorsa, sık sık akciğer enfeksiyonu geçiriyorsa o zaman ameliyatı düşünürüz.
Soru: Akraba evliliklerinden doğan çocukların hastalıklı v engelli olma ihtimali neden daha yüksektir?
Op.Dr. Mustafa Okumuş: Genetik geçişli hastalarda çekinik genler vardır. Bir de dominant genler. Bir ailede bir hastalık vardır ama çekinik duruyordur, ortaya çıkmamıştır, kimsede görülmemiştir ama bu aile içinden 2 kişi evlendiğinde bu çekinik genler yan yana gelip hastalığın ortaya çıkmasına neden olur.
Op.Dr. Mustafa OKUMUŞ
Çocuk Cerrahı
Bahat Hastanesi (Sultangazi) - 0212 594 58 68