Tiroid Hastalıkları
İç hastalıkları Uzmanı Dr. Ercan Özden ile tiroid hastalıkları üzerine konuştuk.
Hastalıkla ilgili genel bir bilgi vermemiz gerekirse, Tiroid bezi ürettiği hormonlar ile metabolizma hızını ayarlar, tirodi bezi beyin tabanında bulunan başka bir bez tarafından kontrol edilir. Tiroid bezinin büyümesine guatr denir, halk arasında da en yaygın bilindiği ismi de budur. Eğer tiroid bezi olması gerekenden fazla çalışırsa toplumda “zehirli guatr” olarak bilinen hipertroidi hastalığı oluşur. Az çalışmasına da hipotiroidi denmektedir. Cerrahi müdahale sonucu tirodi bezi alınan bir hasta, ömrü boyunca hipotroidi hastası olarak, tedavi görmek zorundadır. Hastalığın bazı türlerinde, hasta ilaca ve özel müdahaleye gerek duymaksızın kendisi iyileşir.
Tiroid kanserleri, tiroid bezinde oluşan tümörlerin adıdır. Bu tümörler daha çok nödüllerden ortaya çıkar, bu oran %5 gibi düşük bir ihtimal olsa da mutlaka takibi yapılmalıdır.
Soru: Ercan Bey, hastalıkla ilgili verdiğiniz genel bilgiler için teşekkürler. Tiroid hastalıkları tanısında hangi tetkikler yapılmaktadır?
Uzm.Dr. Ercan Özden: Hemen hemen her yerde yapılabilen testlerdir, TSH, serbest T4 ve serbest T4, ayrıca tiroid ultrasonu da kolaylıkla yapılan ve basit hastalıkları tespit etmede tercih edilen bir yöntemdir. Tetkik sonuçlarında bir anormallik saptarsak, hastadan belli başlı kan testi ve görüntüleme tetkikleri de istiyoruz.
Soru: Bahsettiğiniz testlerin hepsini yaptırdık, sonuçlarımız normal. Hala ortada tiroid kanseri riski var mıdır? Başka testler de yaptırmalı mıyız?
Uzm.Dr. Ercan Özden: Hayır gerekli değil.
Soru: Peki sonuçlarımız anormal çıkarsa, o verilere dayanarak tiroid kanseri teşhisi konulabilir mi?
Uzm.Dr. Ercan Özden: Hayır, sadece bu tetkiklerle mümkün değil. Mesela tiroid sintigrafisi kullanılarak da kanser teşhisi konamaz. Bu tetkiklerle kanser riski yüksek olan nodüller tespit edilebilir. Bazen de ultrason incelemesinde bulgular var ise kanserden şüphe duyulabilir.
Soru: Bu durumda kesin teşhis için yöntem nedir?
Uzm.Dr. Ercan Özden: Ancak şüpheli bölgeye biyopsi uygulanır, patolojik incelemeden sonra teşhis konabilir. Kanser riski çok düşüktür. Bir tiroid nodülünün kanser olma ihtimali %5’tir ama tabi ihtimal az diye ihmal etmemek gerekir. Kanser varsa ve gelişim gösteriyorsa, o süreçte hastaya herhangi bir rahatsızlık vermez. Hasta günlük hayatına devam ederken kanser ilerler, erken tanı ve tedavi şansımızı yitiririz. Kaldı ki tiroid biyopsisi oldukça kolay yapılır. Herhangi bir anesteziye ihtiyaç duyulmaz. Standart enjektörler ile nodülün içinden bir miktar kan alınır, işlem çoğu zaman bir dakikayı bile bulmaz. O yüzden hastalarımız endişe etmesin, önlem alsınlar.
Soru: Tespit edilen her nodüle biyopsi uyguluyor musunuz?
Uzm.Dr. Ercan Özden: Hayır. Eğer nodül 1cm’den küçükse, gerek görmüyoruz. Uzun süredir var olduğunu biliyorsak ve bir büyüme göstermiyorsa sadece takip ederiz. Ama nodül hızlı büyüme gösterirse, etrafına yapışık ve sert ise, 2cm’den daha büyükse, ailesinde bu hastalık mevcutsa, hasta daha önce boyun bölgesinden radyoterapi (ışın tedavisi) görmüşse, nodül ile birlikte seyir eden bir ses kısıklığı mevcutsa, yutmada zorluk yaşanıyorsa bunlar bize biyopsi yapmamız gerektiğinin sinyallerini verir.
Soru: Biyopsi kesin sonuç verir mi?
Uzm.Dr. Ercan Özden: Bazı durumlarda işlemi tekrar etmemiz gerekiyor. %25 net sonuç alamama riskimiz var. Ama hastalarımız endişelenmesin, bu hastalık için biyopsi sayısının artması herhangi bir tehlike arz etmez.
Soru: Peki tüm sonuçlar alındı ve hastamız tiroid kanseri, süreç nasıl işleyecek?
Uzm.Dr. Ercan Özden: Teşhis konduysa hemen cerrahi yöntem ile tiroid bezinin tamamı ya da tamamına yakını alınır. Ameliyat sonrası duruma göre bazı hastalara radyoaktif iyot tedavisi (atom tedavisi) uygulanır. Ama teşhis geç yapılır, kanser 4.evreye geçmişse yani vücutta başka yerlere de sıçrama yapmışsa ameliyat şansımızı kaybederiz.
Soru: Hastalığın belirtilerinden bahsedecek olursak, aşırı sinir bir belirti midir?
Uzm.Dr. Ercan Özden: Tek başına bir belirti olarak kabul etmiyoruz. Tiroid bezinin aşırı çalışması durumunda sinirlilik hali, konsantrasyon bozukluğu, heyecan hali birlikte görülür, bunlara ek olarak çarpıntı, ellerde titreme, kilo kaybı, saç dökülmesi, cinsel isteksizlik de belirtilerden bazılarıdır. Basit kan testleri ile şüpheye mahal bırakmadan sonucu öğrenebiliriz.
Soru: Herhangi bir diyet uygulamamasına rağmen kilo alamayan insanlar için tiroid bezi hızlı çalışıyor diyebilir miyiz?
Uzm.Dr. Ercan Özden: Yıllardır aynı kiloda olan bir insan aslında en sağlıklı insandır. Vücut metabolizmasının çok dengeli olduğunu söyleyebiliriz. Bu kişi olması gereken kilonun altına da inse sağlıksız diyemeyiz. Ancak yakın zaman içinde hızlı kilo kaybı yaşanmışsa o zaman ilk şüphelenilmesi gerekilen hastalıklardan biridir hipertiroidi.
Soru: O zaman zayıf biri için nasıl ki tiroidi hızlı diyemiyorsak, şişman biri için de yavaş diyemeyiz?
Uzm.Dr. Ercan Özden: Obezite, şişmanlık çağımızın hastalığı. Mesela Amerikalı siyahiler ile Afrikalı siyahiler genetik olarak aynı özelliklere sahip olmalarına rağmen aralarında ciddi kilo farkı var. Mesela, kilo probleminizle ilgili doktora başvurduğunuz zaman hastalarımızdan rutin olarak tiroid testi istenir. Ama buna rağmen hiportiroid için hızlı kilo alma tek neden olarak gösterilemez.
Soru: Aşırı terleme belirtilerden biri midir?
Uzm.Dr. Ercan Özden: Hipertiroid hastalarının aşırı terlediği doğrudur ancak başka bir şikayeti yoksa başka bir hastalıkla ilgilide olabilir. Özellikle terleme tek bölgedeyse, örneğin ellerde, bu başka bir hastalığın habercisidir, hızla bir hekime görünmek gerekir. Hipertiroidiye bağlı aşırı terleme tüm vücudu ilgilendirir, belli bölgelere özel durumlar belirtileri arasında değildir.
Soru: Tiroid hastalığı düzensiz adet görmeye sebep olur mu? Hamilelik için engel teşkil eder mi?
Uzm.Dr. Ercan Özden: Ne yazık ki olabilir. Tiroid bezinin fonksiyonlarının bozulması, kadınların yumurtlama dönemlerini olumsuz etkileyebilir. Ayrıca gebelikte erken doğum ve düşük ihtimalini arttırır. Adet düzensizliği ya da gebelik sebebiyle doktora gittiğinizde tiroid testi ilk istenen testlerden biridir. Ancak kişi guatr hastası ya da tiroid bezinde nodül olmasına rağmen tiroid hormonları normal seyrinde ise, adet görmede ve gebe kalmada sorun yaşamaz.
Soru: Peki guatrı olan bir anne adayının bebeğinde zeka geriliği olur mu?
Uzm.Dr. Ercan Özden: Hamileliğin ilk 3 ayında bebekte beyin gelişimi başlamaz. 3 aydan sonra annenin tiroid bezinin yavaş çalışması beyin gelişimi başlayan bebeği olumsuz etkiler. 6.aydan sonra artık bebeğin kendi tiroid bezi çalışmaya başlar ve anneden belli oranda bağımsız hale gelir bu konuda. Ama tabi ki bebeğin sağlıklı bir beyin gelişimi için anneden tiroid hormonu alması gerekir. Hipotiroidi olan anneler hamilelikte tedavi edilmezse ortaya ciddi sonuçlar çıkabilir. Bununla ilgili yapılan bilimsel bir açıklamadan örnek vermek gerekirse; annede hiçbir belirti vermeyen yani subklinik hipotiroidisi varsa ve tedavi edilmezse, bebeklerinin zeka oranlarının tedavi edilenlere oranla %5 daha düşük olduğu saptanmış. Ama tedavisini aksatmadan olan anne adaylarının endişelenmesi gereken bir durum yok. Bu saydığım negatif ihtimaller tedavi gerçekleşmezse olabilecek ihtimaller.
Soru: Bir tiroid hastası beslenmesinde nelere dikkat etmeli?
Uzm.Dr. Ercan Özden: Troid bezinin çalışması için iyot gerekir. İyot eksikliği sonucunda tiroid ihtiyacı olan bu eksikliği gidermek için büyüme eğilimi gösterir ve kişi guatr hastası olur. Satın aldığımız sofra tuzuna eklenmesi kanunen zorunlu kılınan iyot sayesinde, iyot eksikliğine bağlı guatrda azalma olmuştur. Özellikle Doğu Karadeniz bölgesinde bu hastalığa çok sık rastlanıyordu. Tiroid bezi aşırı çalışan yani hipertiroidi olan kişilerin iyot tüketiminde kısıtlanma yapılmalıdır. Bu sebeple onlara iyotsuz tuz tüketmeleri ve tuzsuz diyet yapmalarını öneriyoruz.
Uzm.Dr. Ercan ÖZDEN
İç Hastalıkları Uzmanı